Gyromitra esculenta (piestrzenica kasztanowata)
babie uszy - to piestrzenica kasztanowata (Gyromitra esculenta) — wiosenny grzyb, rosnący równocześnie ze smardzem (Morchella); jeśli nieodpowiednio przygotowywany to niebezpiecznie trujący
Imleria badia (podgrzyb brunatny)
czarne łepki - potoczna nazwa jesiennych, bardzo młodych, o zwartym miąższu i ciemnobrązowym kapeluszu form podgrzyba brunatnego (Imleria badia) lub suchogrzybka złotoporego (Xerocomellus chrysenteron) · pokrój
Macrolepiota procera (czubajka kania)
kania, sowa - tak nazywane są duże grzyby z rodzaju czubajka (Macrolepiota) - w szczególności do czubajki kani (Macrolepiota procera) i pośledniejszej wartości czubajki czerwieniejącej (Chlorophyllum rhacodes)
Cortinarius caperatus (płachetka zwyczajna)
kołpak, niemka, turek, chuchółka to grzyb pospolity w lasach sosnowych Pomorza i północnego-wschodu Polski — płachetka zwyczajna (Cortinarius caperatus); tu i ówdzie zwyczajowo zbierany
Craterellus cornucopioides (lejkowiec dęty)
kominek, cholewka - rzadko zbierany dobry grzyb o dziwnym kształcie — lejkowiec dęty (Craterellus cornucopioides)
Sparassis crispa (siedzuń sosnowy)
kozia broda to najczęściej spotykana potoczna nazwa siedzunia sosnowego (Sparassis crispa); z oficjalną nazwą polską jest niejakie zamieszanie, wcześniej był nią szmaciak gałęzisty
Thaxterogaster purpurascens (zasłonak purpurowiejący)
Sarcodon squamosus (sarniak sosnowy) · krowi język, krowia munia, krowia gęba
Cantharellus cibarius (pieprznik jadalny)
Cantharellus cibarius (pieprznik jadalny) · Kurki to chyba najczęściej zbierane grzyby, ich naukowa nazwa to pieprznik jadalny (Cantharellus cibarius). Potoczne nazwy ludowe są wariacją słów: kura-kurka lub lisica-lisiczka-liszka.
Hygrophoropsis aurantiaca (lisówka pomarańczowa)
Hygrophoropsis aurantiaca (lisówka pomarańczowa) · fałszywa kurka z daleka bywa łudząco podobna do kurki; o ile kurki szczyt owocnikowania mają latem to lisówka pomarańczowa licznie występuje dopiero jesienią.

kozaki, koźlaki, koźlarze, koźlarki, kozoki, koźlarki itp. ale i stojaki

Patrz niżej bardziej szczegółowy opis poszczególnych grup "grzybiarskich koźlarzy".
Wszystkie gatunki z rodzaju koźlarz (Leccinum), a jest ich kilkanaście, w tym kilka pospolitych, są dzielone przez grzybiarzy wg koloru kapelusza i/lub tego pod jakimi gatunkami drzew wyrastają (poszczególne gatunki są związane ścisłą mikoryzą z konkretnymi gatunki drzew).

Zwykle grzybiarze rozróżniają: koźlarze brązowe (babki), koźlarze szare/siwe oraz koźlarze czerwone (osaki i krawce). Ale czasami np. tylko tak: „koźlarki i krawce” tzn. koźlarze nie-czerwone i czerwone. Ciekawe określenie stojaki odnosi się do koźlarzy szarych lub brązowych.

koźlarze brązowe, babka, kozaki brzozowe, brzozak

Leccinum scabrum (koźlarz babka)
Leccinum scabrum (koźlarz babka) · owocnik u podstawy pnia brzozy
Leccinellum pseudoscabrum (koźlarek grabowy)
koźlarek grabowy (Leccinellum pseudoscabrum) · w sumie na kilkunastu metrach kwadratowych około 20 egzemplarzy; podstawa trzonu większości osobników była korzeniasto zwężona
Leccinum variicolor (koźlarz różnobarwny)
koźlarze (koźlaki) siwe (szare), podbrzeźniak - najpewniej chodzi o częsty pod brzozamij na terenach podmokłych lub bagnistych, koźlarz różnobarwny (Leccinum variicolor) - barwa jego kapelusza jest bardzo zmienna, od ciemnoszaroczarnej do jasnoszarej; charakterystyczna jest tendencja do sinozielonego przebarwiania się podstawy trzonu
Należy tu najpospolitszy koźlarz babka (Leccinum scabrum) który rośnie pod brzozami, jego miąższ nie przebarwia się na cięciu. Być może rzadko używana potoczna nazwa „kozak biały” odnosi się do tego gatunku z uwagi na niezmienny, jasny miąższ, a może dotyczy ona rzadkich gatunków o bardzo jasnym kapeluszu.

W grupie brązowych koźlarzy są też rzadsze gatunki, np. koźlarek grabowy (Leccinellum pseudoscabrum) rosnący pod grabami różni się charakterem skórki kapelusza (jest bardziej zamszowa ze skłonnością do pękania) oraz płowożółtobrązową barwą kapelusza.

Nie ma jasności czego ściśle dotyczy używane czasem określenie „koźlarze brunatne” — być może chodzi o wszystkie nie-czerwone.

osak, osik, krawiec i inne

koźlarze czerwone, kozaki czerwone, koźlaki czerwone
Leccinum aurantiacum (koźlarz czerwony)
Leccinum aurantiacum (koźlarz czerwony) · wyrasta pod topolą osiką
Czerwone koźlarze są bardzo lubiane przez grzybiarzy. Należy tu kilka gatunków z rodzaju koźlarz (Leccinum), podobnie zabarwionych, o powierzchni kapelusza mniej lub bardziej czerwonej (wpadającej w ciepły brąz). Każdy z nich jest związany mikoryzą z innym gatunkiem drzewa. Najczęstsze są te spod topoli osiki i spod brzóz, rzadkie są związane z dębem, sosną lub świerkiem.

Pod topolą osiką wyrasta koźlarz czerwony (Leccinum aurantiacum), potocznie zwany m.in. osakiem.

Pod brzozą rośnie nieco intensywniej czerwony koźlarz pomarańczowożółty (Leccinum versipelle), potocznie zwany na wiele sposobów, jak np. krawiec.

L — O

Flammulina velutipes (płomiennica zimowa)
Flammulina velutipes (płomiennica zimowa) · listopadówki pojawiają się po jesiennych przymrozkach, czasem już w październiku ale w większej ilości późną jesienią w listopadzie i w dłuższych odwilżowych okresach zimy, nawet w końcu grudnia lub w styczniu
Suillus variegatus (maślak pstry)
Suillus variegatus (maślak pstry) · miodówka, miodaki, bagniak, łużak - nietypowy (bo nielepki) maślak. Nazwy wiążą się bądź z miodową barwą, bądź z preferencjami siedliskowymi - tu częsta potoczna nazwa bagniak, rzadziej używa się terminu łużak
Paxillus involutus (krowiak podwinięty)
Paxillus involutus (krowiak podwinięty) · olszówka — pospolity, niegdyś często zbierany — jednak to grzyb wywołujący niebezpieczne zatrucia o charakterze gwałtownej reakcji uczuleniowej
Armillaria ostoyae (opieńka ciemna)
opieńki - kilka niemal identycznie wyglądających gatunków — opieńka miodowa (s.l.) (Armillaria mellea sensu lato); masowo występujący w wiązkach, na drzewie, grzyb pełni jesieni

pociechy, poćce, podćce, gniewus

pociech, pociec, podciec, podsiec, podsiece
Neoboletus luridiformis (krasnoborowik ceglastopory)
Neoboletus luridiformis (krasnoborowik ceglastopory) · pokrój
Tu w grę wchodzą dwa dość częste gatunki borowików o mniej lub bardziej siniejącym miąższu i miejscach otartych oraz mniej lub bardziej czerwonopore i czerwonotrzonowe — modroborowik ponury (Suillellus luridus) i Boletus erythropus.

Może się zdarzyć że nazwy potoczne są rozciągane na inne rzadkie gatunki „kolorowych” przedstawicieli rodzaju borowik (Boletus).

podgrzybki, siniaki

Inne gatunki z rodzaju podgrzybek (Xerocomus) grzybiarze zwykle określają mianem „zajączków”. Najczęściej chodzi wtedy o suchogrzybka złotoporego (Xerocomellus chrysenteron).
Imleria badia (podgrzyb brunatny)
Imleria badia (podgrzyb brunatny)
Wbrew pozorom często trudno dociec jaki zakres znaczeniowy ma dla danego grzybiarza nazwa podgrzybek. Zwykle obejmuje ona tylko podgrzyba brunatnego (Imleria badia), zwanego także siniakiem. Czasem jednak nazwę podgrzybki stosują grzybiarze dla określenia zwartych, jesiennych, ciemnobrązowych form tzw. „czarnych łepków”, rozszerzając ją o suchogrzybka złotoporego (Xerocomellus chrysenteron).

prawdziwek, borowik, prawy, biały grzyb

prawdziwki, borowiki
Boletus reticulatus (borowik usiatkowany)
Boletus reticulatus (borowik usiatkowany) · pokrój
Różne określenia dla najbardziej pożądanego przez grzybiarzy gatunku — borowika szlachetnego (Boletus edulis).

Czasem rozróżniana są przez grzybiarzy prawdziwki wiosenne czy letnie - jest to inny gatunek borowik usiatkowany (Boletus reticulatus).

psiaki, trujaki, gadówki, gadziory

Wszelkie grzyby niezbierane, niejadalne, niekonieczne trujące (tych jest niewiele gatunków) zwane potocznie na różne deprecjonujące sposoby.

P — Z

Scleroderma citrinum (tęgoskór cytrynowy)
purchawka - grzybiarze określają tym mianem wszystko co z formy i zdolności do „kurzenia” przypomina mykologiczne purchawki (Lycoperdon) a więc także masowo występującego, pospolitego tęgoskóra cytrynowego (Scleroderma citrinum) (na fot.) i inne gatunki z tego rodzaju
Suillus bovinus (maślak sitarz)
siciarz, sitak, sitko, sitek itp. - to bardzo pospolity maślak sitarz (Suillus bovinus); niestety ledwo odrosły od ziemi już ma elastyczny, gumowaty miąższ co czyni go mało nieprzydatnym w kuchni
Tricholoma portentosum (gąska niekształtna)
siwka, podzielonka - potoczna nazwa gąski niekształtnej (Tricholoma portentosum); gatunek późnojesienny, z tego samego rodzaju co gąska zielonka (Tricholoma equestre)
Russula cyanoxantha (gołąbek zielonawofioletowy)
Russula cyanoxantha (gołąbek zielonawofioletowy) · surojadki - potoczna nazwa dla jadalnych gatunków z rodzaju gołąbek (Russula)
Tylopilus felleus (goryczak żółciowy)
Tylopilus felleus (goryczak żółciowy) · szatan to w ponad 90% przypadków potoczna nazwa goryczaka żółciowego (Tylopilus felleus), ale niekoniecznie — szerzej piszę o tym tutaj
Amanita fulva (muchomor rdzawobrązowy)
świeczka, panienka, parasolka, szlachcianka, mglejarka, nazwy często nawiązujące do smukłości figury, regionalnie tradycyjnie zbierany muchomor rdzawobrązowy (Amanita fulva)

siniak, siniol itp.

Kłopotliwa nazwa zwyczajowa bo odnosi się do cechy jaką jest sinienie miąższu - rzecz dość częsta, obecna u wielu gatunków. W zależności od osoby i regionu nazwa ta bywa odnoszona do różnych gatunków podgrzybków ale zwłaszcza do podgrzyba brunatnego (Imleria badia). Może być odniesiona do piaskowca modrzaka (Gyroporus cyanescens), modroborowika ponurego (Suillellus luridus) a nawet w stosunku do maślaka sitarza (Suillus bovinus).

zajączek, zajączki, zające

Xerocomellus chrysenteron (suchogrzybek złotopory)
Xerocomellus chrysenteron (suchogrzybek złotopory) · pokrój
Tym mianem określa się bardzo pospolitego suchogrzybka złotoporego (Xerocomellus chrysenteron) (w grę wchodzą też inne bardzo podobne gatunki podgrzybków).

Część precyzyjnych grzybiarzy różnicuje tą nazwą rzadszego, roślejszego i niesiniejącego podgrzybka zajączka (Xerocomus subtomentosus) (i podobne do niego gatunki podgrzybków).

Ale można spotkać w doniesieniach i takie rozróżnienie „zajączki i zamszaki (lub aksamitaki)” odwołujące się do charakterystycznie krótkozamszowej powierzchni podgrzybka zajączka (Xerocomus subtomentosus).

zielonki, prośnianki

Tricholoma equestre (gąska zielonka)
Tricholoma equestre (gąska zielonka) · prośnianka żółta
Tricholoma portentosum (gąska niekształtna)
Tricholoma portentosum (gąska niekształtna) · prośnianka siwa
Potoczna nazwa gąski zielonki (Tricholoma equestre). Sztandarowy grzyb raczej późnej jesienni w lasach iglastych. Gdy mówi się o „prośniankach żółtych i siwych” to ten drugi termin odnosi się do gąski niekształtnej (Tricholoma portentosum)
Jeśli masz swoje zdanie o potocznych nazwach grzybów nie wahaj się — pisz (link do formularza kontaktowego jest w moim nazwisku na dole strony).
Słownik zawiera rzeczywiście, współcześnie, używane potoczne (tzw. ludowe) nazwy grzybów. Pominięte zostały nazwy zgodne z oficjalnymi polskimi nazwami, takimi jakie stosuje się w atlasach (te znajdziesz w indeksie/skorowidzu nazw grzybów - link w listwie menu w nagłówku i na dole strony).

Jest wynikiem wieloletniej analizy potocznych wypowiedzi grzybiarzy na bio-forum.pl oraz w doniesieniach o występowaniu grzybów. Poszczególni grzybiarze stosują bądź nazwy polskie „oficjalne”, bądź potoczne, zwyczajowe. Często w odniesieniu do pewnych gatunków dana osoba stosuje nazwy potoczne, a do innych oficjalne.

Dla niektórych gatunków lub rodzajów niemal wyłącznie stosowane są nazwy potoczne zgodne z oficjalnymi. Dotyczy to następujących nazw: maślak, kurka, prawdziwek, borowik, podgrzybek, opieńka.

ta strona być może używa ciasteczek (cookies), korzystając z niej akceptujesz ich użycie — więcej informacji