↓nie(z) skórka kapelusza daleko wystająca poza brzeg
Aureoboletus projectellus (złotoborowik wysmukły)
Aureoboletus projectellus (złotoborowik wysmukły)
· Powierzchnia trzonu głęboko żłobkowana.
· Skórka kapelusza daleko wystająca poza brzeg kapelusza.
▶ Aureoboletus projectellus (Murrill) Halling (złotoborowik wysmukły)
borowik wrzosowiskowy · borowik wrzosowy · borowik wysmukły · złotoborowik wrzosowy · (potocznie: "borowik amerykański" · "złotak wysmukły") · syn. Boletus projectellus Murrill · Boletellus projectellus (Murrill) Singer
  Pod sosnami na terenach piaszczystych, na wrzosowiskach. Gatunek północnocnoamerykański. Pojawił się w Polsce w ostatnich latach, w miejscach występowanie owocnikuje masowo.
↑nie (z) skórka kapelusza nie wystaje daleko poza jego brzeg
↓nie(z) pory początkowo białawe, potem żółte, dojrzałe oliwkowożółte; miąższ niezmienny
↓nie(z) kapelusza bardzo ciemno zabarwiony
↓nie(z) kapelusz ciemno czerwono-brązowy do czarnobrązowego i prawie czarnego
  W ciepłych rejonach Europy, pod dębami i kasztanem jadalnym.
↑nie (z) kapelusz ciemno czerwonobrązowy
Boletus pinophilus (borowik sosnowy)
· Kapelusz ciemno czerwonobrązowy, zamszowaty lub gładki.
· Trzon jaśniej czerwonobrązowy, z czerwonobrązową siateczką.
  Lasy iglaste; zwłaszcza pod sosnami.
↑nie ↓nie(z) kapelusz brązowy, jaśniejszy
Boletus edulis (borowik szlachetny)
pokrój
Boletus edulis (borowik szlachetny)
pod świerkami, na skarpie drogi leśnej
Boletus edulis (borowik szlachetny)
pod bukami, na skrzyżowaniu dróg leśnych, na drodze
· Kapelusz jasno do ciemnobrązowego, młody nieco lepki, gładki.
· Trzon biały do jasno-brązowego z jasną siateczką w górnej połowie.
▶ Boletus edulis Bull. (borowik szlachetny)
(potocznie: "prawdziwek" · "prawus" · "prawusek")
↑nie (z) kapelusz jasnobrązowy, szarobrązowy, orzechowy
↓nie(z) kapelusz jasny, powierzchnia kapelusza zamszowata, łatwo pękająca
Boletus reticulatus (borowik usiatkowany)
pokrój
Boletus reticulatus (borowik usiatkowany)
pokrój
Boletus reticulatus (borowik usiatkowany)
pokrój
· Kapelusz bardzo jasny, kremowy do orzechowo brązowego; skórka kapelusza delikatnie zamszowata, łatwo pękająca.
· Trzon biały do brązowawego z wyraźną jaśniejszą siateczką sięgającą do połowy lub podstawy trzonu.
▶ Boletus reticulatus Schaeff. (borowik usiatkowany)
syn. Boletus aestivalis (Paulet) Fr.
  Rzadko w ciepłych lasach liściastych. Owocniki pojawiają się już wczesną wiosną w maju i najczęściej na początku lata.
↑nie ↓nie(z) kapelusza jasny, ochrowy
· Kapelusz bardzo jasny białawy, ochrowy; Trzon jasny.
▶ Boletus betulicolus (Vassilkov) Hlaváček (borowik brzozowy)
syn. Boletus betulicola orth.var. · Boletus betulicolus (Vassilkov) Pilát et Dermek
  Pod brzozami.
↑nie (z) kapelusz szarawy
· Kapelusz szarawy; Trzon brązowy.
↑nie ↓nie(z) pory czerwone, pomarańczowe, pomarańczowożółte
↓nie(z) trzon z wyraźną siateczką
↓nie(z) kapelusz żółtopomarańczowy do brunatnooliwkowego
Suillellus luridus (modroborowik ponury)
pokrój
Suillellus luridus (modroborowik ponury)
siateczka na trzonie
Suillellus luridus (modroborowik ponury)
miąższ nad rurkami
· Kapelusz żółtopomarańczowy do brunatnooliwkowego.
· Siateczka na trzonie gruba, wyraźna.
· Miąższ w kapeluszu, ponad warstwą rurek (po ich oderwaniu) jest pomarańczowy.
▶ Suillellus luridus (Schaeff.) Murrill (modroborowik ponury)
borowik ponury · syn. Boletus luridus Schaeff.
  Owocniki wyrastają pojedynczo i w grupach, od lata do jesieni w lasach liściastych, w parkach, rzadko w iglastych, chętniej na glebach zawierających węglan wapnia.
↑nie ↓nie(z) kapelusz białawy, jasnoszary
Rubroboletus satanas (krwistoborowik szatański)
Rubroboletus satanas (krwistoborowik szatański)
Rubroboletus satanas (krwistoborowik szatański)
· Kapelusz jasnoszary, oliwkowoszary.
· Trzon w górze żółty, ku podstawie karminowo-czerwony; w górze z żółtawo-czerwonawą siateczką.
· Miąższ białawy, słabo błękitniejący.
· Pory początkowo żółte, z wiekiem czerwonopomarańczowe.
  W lasach dębowych i bukowych na wapieniu; ciepłolubny; w Polsce na kilku stanowiskach.
↑nie (z) kapelusz ± różowy, czerwony, purpurowy
· Kapelusz początkowo jasny szary i potem cały lub na brzegu ± różowy, czerwony
· lub od początku krwisto-czerwony, purpurowy.
↓nie(z) kapelusz winnoczerwony, bordo, purpurowy
Imperator rhodopurpureus (borowik rudopurpurowy)
Imperator rhodopurpureus (borowik rudopurpurowy)
Imperator rhodopurpureus (borowik rudopurpurowy)
· Pory od (prawie) początku krwisto-czerwone.
· Cały owocnik przy dotyku intensywnie siniejący; miąższ żółty, intensywnie siniejący
· Trzon czerwony z czerwoną siateczką
· Kapelusz winnoczerwony, bordo, purpurowy.
  Na ciepłych i suchych stanowiskach, w lasach liściastych, zwłaszcza pod dębami, rzadziej pod bukami; preferuje gleby obojętne lub wapienne.
↑nie (z) kapelusz szary i ± różowy
Rubroboletus rhodoxanthus (krwistoborowik purpurowy)
Rubroboletus rhodoxanthus (krwistoborowik purpurowy)
Rubroboletus rhodoxanthus (krwistoborowik purpurowy)
· Podobny jak u B. satanas kapelusz początkowo białawy, potem od brzegu różowy; miąższ u młodych złotożółty; błękitnieje w kapeluszu, w trzonie praktycznie niezmienny.
▶ Rubroboletus rhodoxanthus (Krombh.) Kuan Zhao et Zhu L. Yang (krwistoborowik purpurowy)
borowik purpurowy · syn. Boletus rhodoxanthus (Krombh.) Kallenb.
  W lasach dębowych i bukowych na glebach obojętnych lub wapiennych.
unidentified (niezidentyfikowane)
młody owocnik pod dębem szypułkowym
unidentified (niezidentyfikowane)
młody owocnik, niebieszczenie miąższu
· Podobny do B. satanas, kapelusz szary, potem do brzegu czerwonaworóżowy; trz. różowoczerwony z grubą siateczką tej samej barwy; m. zielonkawożółty, błękitniejący w trzonie i w kapeluszu; zapach przyjemny.
  W lasach dębowych i bukowych.
Rubroboletus rubrosanguineus (krwistoborowik świerkowo-jodłowy)
Rubroboletus rubrosanguineus (krwistoborowik świerkowo-jodłowy)
Rubroboletus rubrosanguineus (krwistoborowik świerkowo-jodłowy)
po 1 min
· Kapelusz szary, potem różowoczerwony; miąższ jednakowo niebieszczeje w trzonie i w kapeluszu; trzon różowoczerwony z grubą siateczką tego koloru.
  Pod drzewami iglastymi, nie na wapieniu.
↑nie (z) trzon bez siateczki o powierzchni nagiej, drobnokosmkowej lub łuseczkowatej
↓nie(z) miąższ silnie siniejący
Neoboletus luridiformis (krasnoborowik ceglastopory)
pokrój
Neoboletus luridiformis (krasnoborowik ceglastopory)
Neoboletus luridiformis (krasnoborowik ceglastopory)
miąższ na cięciu po 90sek.
· Kapelusz ciemnobrązowy, zamszowy.
· Miąższ szybko i intensywnie sinieje.
▶ Neoboletus luridiformis (Rostk.) Gelardi, Simonini et Vizzini (krasnoborowik ceglastopory)
borowik ceglastopory · (potocznie: "ceglak" · "ceglastopory" · "ceglaś" · "gniewus" · "krasnoborowik" · "pociec" · "pociech" · "podciec" · "podciech") · syn. Boletus luridiformis Rostk. · Sutorius luridiformis (Rostk.) G. Wu et Zhu L. Yang
  Lasy iglaste i liściaste; dość częsty od późnej wiosny.
↑nie (z) miąższ słabo siniejący
Suillellus queletii (modroborowik gładkotrzonowy)
Suillellus queletii (modroborowik gładkotrzonowy)
Suillellus queletii (modroborowik gładkotrzonowy)
· Kapelusz brązowy do oliwkowego lub pomarańczowoczerwonego.
· Miąższ słabo siniejący.
· Trzon w górze żółtawy.
▶ Suillellus queletii (Schulzer) Vizzini, Simonini et Gelardi (modroborowik gładkotrzonowy)
borowik gładkotrzonowy · borowik Queleta · syn. Boletus queletii Schulzer
  Lasy liściaste.
↑nie (z) pory od początku żółte
↓nie(z) trzon stosunkowo cienki, zwykle zwężający się ku podstawie.
Cyanoboletus pulverulentus (sinoborowik klinowotrzonowy)
Cyanoboletus pulverulentus (sinoborowik klinowotrzonowy)
Cyanoboletus pulverulentus (sinoborowik klinowotrzonowy)
· Przypomina pokrojem i wielkością porów podgrzybka.
· Wszystkie części owocnika przy dotyku momentalnie sinieją i czernieją.
· Kapelusz zmiennej barwy, zwykle ciemno-kasztanowobrązowy, miedzianobrązowy.
· Trzon bez siateczki; w górnej części żółty, ku podstawie czerwonawobrązowy.
▶ Cyanoboletus pulverulentus (Opat.) Gelardi, Vizzini et Simonini (sinoborowik klinowotrzonowy)
borowik klinowotrzonowy · borowik omglony · syn. Boletus pulverulentus Opat.
  Lasy liściaste i iglaste, na glebach piaszczystych, kwaśnych; niezbyt częsty od lata do jesieni.
↑nie (z) trzon grubszy, zwykle maczugowato rozszerzony ku podstawie
↓nie(z) trzon bez siateczki
  W lasach liściastych.
↓nie(z) kapelusz brązowy
· Kapelusz brązowy.
· Miąższ lekko niebieszczejący.
↑nie (z) kapelusz jaśniejszy
· Kapelusz jaśniejszy, ochrowobrązowy.
· Miąższ niezmienny.
↓nie(z) powierzchnia kapelusza równa
· Powierzchnia kapelusza równa; skórka kapelusza z wydłużonymi komórkami - typu trichderma.
▶ Hemileccinum impolitum (Fr.) Šutara (płowiec jodoformowy)
borowik płowy · syn. Boletus impolitus Fr. · Boletus suspectus Krombh. (?)
↑nie (z) powierzchnia kapelusza dołkowana
Hemileccinum depilatum (płowiec pofałdowany)
Hemileccinum depilatum (płowiec pofałdowany)
Hemileccinum depilatum (płowiec pofałdowany)
· Powierzchnia kapelusza dołkowana, bruzdowana.
· Skórka kapelusza z kulistymi komórkami (typu hymeniform).
↑nie (z) trzon z siateczką
· Trzon z siateczką (może być delikatna) widoczną przynajmniej u młodych egzemplarzy w górze trzonu.
↓nie(z) miąższ gorzki
↓nie(z) trzon blado żółty
Caloboletus radicans (gorzkoborowik korzeniasty)
Caloboletus radicans (gorzkoborowik korzeniasty)
· Trzon bladożółty.
· Rurki bladożółte.
· Kapelusz jasny szary do szarobrązowego.
· Miąższ silnie siniejący i mniej lub bardziej wyraźnie gorzki.
▶ Caloboletus radicans (Pers.) Vizzini (gorzkoborowik korzeniasty)
borowik korzeniasty · syn. Boletus radicans Pers.: Fr.
  Pod bukami i dębami na glebach wapiennych lub obojętnych.
↑nie (z) trzon czerwony
Caloboletus calopus (gorzkoborowik żółtopory)
Caloboletus calopus (gorzkoborowik żółtopory)
· Trzon czerwony z czerwoną lub białą siateczką.
· Kapelusz szary do szaro- lub ochrowobrązowego.
▶ Caloboletus calopus (Pers.) Vizzini (gorzkoborowik żółtopory)
borowik grubotrzonowy · borowik żółtopory · syn. Boletus calopus Pers.
  Na ubogich, piaszczystych i suchych glebach w lasach liściastych i iglastych.
↑nie (z) miąższ łagodny
↓nie(z) kapelusz różowy lub czerwony
Butyriboletus regius (masłoborowik królewski)
pokrój
Butyriboletus regius (masłoborowik królewski)
· Trzon cytrynowożółty.
· Rurki złotożółte.
· Miąższ nie błękitnieje.
▶ Butyriboletus regius (Krombh.) D. Arora et J.L. Frank (masłoborowik królewski)
borowik królewski · borowik żółtobrązowy królewski · syn. Boletus regius Krombholz · Boletus appendiculatus Schaeff. ssp. regius (Krombh.) Konrad
  W lasach liściastych, pod bukami i dębami.
↑nie (z) kapelusz nie różowy lub czerwony; trzon żółty
↓nie(z) miąższ niezmienny
Butyriboletus subappendiculatus (masłoborowik górski)
Butyriboletus subappendiculatus (masłoborowik górski)
· Forma borowika żółtobrązowego (Butyriboletus appendiculatus) rosnąca pod jodłami i świerkami i mająca niezmienny, niebłękitniejący miąższ.
▶ Butyriboletus subappendiculatus (Dermek, Lazebn. et J. Veselský) D. Arora et J.L. Frank (masłoborowik górski)
borowik górski · syn. Boletus subappendiculatus Dermek, Lazebnicek & J. Veselský
↑nie (z) miąższ błękitnieje
↓nie(z) trzon żółty bez czerwonych akcentów
Butyriboletus appendiculatus (masłoborowik żółtobrązowy)
Butyriboletus appendiculatus (masłoborowik żółtobrązowy)
Butyriboletus appendiculatus (masłoborowik żółtobrązowy)
· Trzon cytrynowy do chromowo żółtego bez akcentów czerwonych; zwykle korzeniasto zakończony.
· Rurki złotożółte.
· Miąższ nieco błękitnieje na przekroju.
▶ Butyriboletus appendiculatus (Schaeff.) D. Arora et J.L. Frank (masłoborowik żółtobrązowy)
borowik przyczepkowy · borowik żółtobrązowy · syn. Boletus appendiculatus Schaeff.
  Lasy liściaste i mieszane.
↑nie (z) trzon początkowo z karminowymi przebarwieniami w dole
Butyriboletus fechtneri (masłoborowik blednący)
pokrój
Butyriboletus fechtneri (masłoborowik blednący)
małe przyrośnięte owocniki
Butyriboletus fechtneri (masłoborowik blednący)
przekrój po 20 min.
· Forma borowika żółtobrązowego (Butyriboletus appendiculatus) którego młode owocniki mają różowo-karminowy odcień dolnej części trzonu a kapelusz jest jasny srebrzystoszary, z wiekiem ciemniejący; miejsca uciśnięte brązowieją; miąższ żółty, ± siniejący.
▶ Butyriboletus fechtneri (Velen.) D. Arora et J.L. Frank (masłoborowik blednący)
borowik blednący · borowik złotobrązowy blednący · syn. Boletus fechtneri Velen. · Boletus appendiculatus Schaeff. ssp. pallescens Konrad
  Gleby wapienne, pod bukami.
po zalogowniu, w pełnej wersji atlasu, jest tu dodatkowa, zwarta, wersja klucza - wygodna w użyciu gdy chcemy szybko zorientować się w jego strukturze lub znamy już klucz i chcemy szybciej dojść do celu; przycisk logowania jest w prawym górnym rogu strony

oznaczanie borowików

Amanita phalloides (muchomor zielonawy)
plansza do oznaczania
Borowiki oznacza się praktycznie wyłącznie po cechach widocznych gołym okiem, nieraz subtelnych. Cechy mikroskopowe (z jednym wyjątkiem) nie mają znaczenia. Aby określić gatunek borowika potrzebne są następujące dane, które trzeba stwierdzić i zanotować już przy zbiorze owocników:

Z cech wyglądu zewnętrznego:

- obecność i barwa siateczki na powierzchni trzonu, ta może być bardzo delikatna i widoczna najlepiej lub wyłącznie w górze trzonu (w

strefie bezpośrednio pod kapeluszem), łatwiej ją dostrzec u młodych owocników; tą cechą różnią się np. Boletus erythropus (brak siateczki - powierzchnia trzonu z czerwonymi ziarenkami) i modroborowik ponury (Suillellus luridus) (wyraźna gruba siateczka na powierzchni trzonu),

- barwa porów - u młodych owocników i u starszych, bardziej reprezentatywna jest barwa porów dojrzałych owocników, u młodych z niemal zamkniętym kapeluszem może być nietypowa,

Przy wykonywaniu dokumentacji fotograficznej nie wystarczy jedno zdjęcie. Potrzebne jest przynajmniej jedno precyzyjne zbliżenie, w możliwie dużej skali, górnej powierzchni trzonu. Oczywiście należy wykonać także zdjęcia pokroju, porów i przekroju przez owocnik.

Po poprzecznym rozkrojeniu owocnika należy zanotować:

- zmianę barwy miąższu na przekroju poprzecznym, miąższ może być niezmienny lub błękitniejący lub siniejący, reakcja barwna może być natychmiastowa, szybka lub powolna; intensywność barwy może może być duża lub może ona być blada; w różnych miejscach przekroju poprzecznego (podstawa trzonu, miąższ w kapeluszu) może być różny przebieg zmiany barwy,

- barwę rurek na przekroju, ta może być odmienna od barwy porów (tj. obserwowanych "od spodu kapelusza"),

Trzeba jeszcze wykonać próbę smakową miąższu który może być łagodny o przyjemnym smaku lub cierpki albo gorzki (u borowika korzeniastego (Caloboletus radicans)).

Barwa kapelusza jest cechą pomocniczą jest jednak dość zmienna w zależności od wieku owocników i oddziaływania czynników pogodowych. Dlatego najlepiej mieć większą liczbę owocników, także na fotografii. Przy klasyfikacji owocników, należy mieć na uwadze, że wiele rzadkich gatunków występuje razem na tym samym terenie lub nawet w tym samym miejscu.

Należy też określić zapach owocnika, jest to cecha pomocnicza, bez większej wartości diagnostycznej.

Pomocne są też informacje siedliskowe. Na glebach wytworzony z wapienia lub o dużej zawartości wapnia (niektóre gliny i utwory pylaste) rośnie kilka rzadkich i przez to ciekawych gatunków tzw. kolorowych borowików. Ważną wskazówką diagnostyczną są: występowanie na wapieniu, w miejscach wybitnie ciepłych (południowe skłony), gatunki drzew w otoczeniu - borowiki to grzyby mikoryzowe, część z w miarę ścisłym przywiązaniem do konkretnych drzewiastych partnerów mikoryzowych.

Dokumentacja fotograficzna musi obejmować przynajmniej 3 fotografie dla każdego z owocników (najlepiej gdy są one w różnym wieku), osobne fotografie muszą obejmować zbliżenie powierzchni trzonu (można zrobić z różnych stron) przynajmniej w górnej części trzonu oraz przekrój owocnika (z podaniem czasu po przekrojeniu). Lepiej zfotografować więcej egzemplarzy niż mniej, bo pytania często rodzą się dopiero przy analizowaniu fotografii.

owocniki

Owocniki zazwyczaj duże, o trzonie masywnym, zgrubiałym pośrodku lub u postawy; jest on zwykle pokryty siateczką. Hymenofor rurkowy. Miąższ i rurki niektórych gatunków przebarwiają się po uszkodzeniu. Wysyp zarodników oliwkowobrązowawy. Zarodniki wrzecionowate, gładkie.
Sporocarps usually big with massive stipe, often clavate. Stipe surface usually with reticulation. Hymenophore from tubes. Flesh and other parts of sporocarps at some species bruising blue. Spore print olive-brown. Spores fusiform, smooth.

występowanie

W Europie ok. 30 (25) gatunków (w Polsce ok. 15). Wyrastają na ziemi. Tworzą związki mikoryzowe z drzewami szpilkowymi i liściastymi.
In Europe ca. 30 species. Terrestrial. Mycorrhizal partners to conifers and hardwoods.

dla grzybiarzy

Borowiki to kapeluszowe grzyby rurkowe. Owocniki zwykle są duże, masywne, często z maczugowato rozszerzonym trzonem (szczególnie u młodych egzemplarzy). Powierzchnia trzonu zwykle pokryta jest siateczką lub ziarenkami. Owocnik w zależności od gatunku różnie zabarwiony, także w jaskrawych odcieniach czerwieni i żółci. Są wśród nich gatunki jadalne i niejadalne i trujące na surowo. Z punktu widzenia grzybiarzy dzielimy je na dwie grupy: prawdziwki i "kolorowe borowiki".

Prawdziwek to potoczna nazwa obejmująca kilka gatunków borowików. Wszystkie one charakteryzują się brązowym kapeluszem, rurkami początkowo białymi, z wiekiem oliwkowożółtymi, trzon mają pokryty siateczką. Miąższ jest zwarty, biały i niezmienny.

Kolorowe borowiki - bo część tych gatunków borowików ma pory dojrzałych owocników czerwone lub pomarańczowe, miąższ wielu sinieje albo barwa kapelusza nie jest brązowa jak u prawdziwków.

wartość

Większość gatunków jadalna. Część gatunków jest gorzka w smaku lub niejadalna, trujące tylko na surowo lub niedogotowane. krwistoborowik szatański (Rubroboletus satanas) jest trujący w stanie surowym, ale wbrew obiegowej opinii bardzo rzadko występuje na terenie Polski, jedynie na glebach wapiennych, wymaga ciepłych stanowisk. Pod potoczną nazwą "szatana" jest zwykłe rozumiany goryczak żółciowy (Tylopilus felleus).
Most species edible. Some of unpleasant taste (bitter) or inedible. Poisonous only when raw on not thoroughly cooked. Controversial krwistoborowik szatański (Rubroboletus satanas) is poisonous only when raw, it very rarely appear on territory of Poland as it needs warm localites on limestone.

nomenklatura, etymologia ℹ️

poznanie znaczenia i pochodzenia nazwy ułatwia jej zapamiętanie
Boletus Dill.: Fr. [🔉 bō·l·tus](pl) borowik
bōltus, -i (lat., subst., m) — nazwa najsmaczniejszego grzyba u Rzymian; nie jest jasne o jaki gatunek chodziło, prawdopodobnie był to muchomor cesarski (Amanita caesarea)
literatura · references
specyfikacja literatury jest widoczna na szerszym ekranie 🛈
ta strona być może używa ciasteczek (cookies), korzystając z niej akceptujesz ich użycie — więcej informacji