Amanita excelsa (Fr.) Bertill. [🔉 a·ma·ni·ta *]

Kapelusz szary, szarooliwkowy, szarobrązowy; 50-100(150) mm średnicy, młody półkulisty, potem rozpostary do płaskiego; powierzchnia początkowo cała pokryta jasnoszarą osłoną, potem pęka i łatki układają się mniej lub bardziej regularnie i koncentrycznie, łatki łatwo odpadają i mogą być zmyte przez deszcz; brzeg kapelusza gładki lub jedynie słabo prążkowany, długo podwinięty.

Trzon biały, z wiekiem szarobrązowy; 60-120(150) x 20-30, z bulwiasto rozszerzoną podstawą do 40 mm średnicy, bulwka bez wyraźnej pochwy, w górze z kilkoma ciemniejszymi łuseczkowatymi strefami pierścieniowymi, korzeniasto zwężająca się ku dołowi, twarda, mięsista; pierścień błoniasty, trwały, zwisający, biały do szarawego, górna powierzchnia pierścienia silnie prążkowana - są to odciśnięte w pierścieniu, w początkowym okresie rozwoju owocnika, ostrza blaszek.

Wysyp zarodników biały. Zarodniki szerokoelipsoidalne, gładkie, przejrzyste, amyloidalne, 8-11 x 6-8.5 µm.

Częsty, zwłaszcza na pogórzu. Owocniki wyrastają od lata do jesieni, pojedynczo lub w grupach, w lasach iglastych, w świerczynach, rzadziej w liściastych.

Dobry grzyb jadalny o zwartym miąższu. U nas praktycznie nie zbierany, może i dobrze z racji podobieństwa do trującego muchomora plamistego (Amanita pantherina)/. Np. w Czechach tradycyjnie zbierany, nazywany z racji barwy 'sedivka'.

Niebezpieczne są pomyłki z trującym muchomorem plamistym (Amanita pantherina), ten nie ma prążkowanej górnej powierzchni pierścienia, bulwiaste zgrubienie podstawy trzonu jest od spodu zaokrąglone (a nie korzeniaste), brzeg kapelusza (za wyjątkiem rosnącej pod świerkami w górach odmiany muchomor jodłowy (Amanita pantherina f. abietinum)) jest prążkowany.

Podobny jadalny muchomor czerwieniejący (Amanita rubescens) ma czerwieniejący w miejscach uszkodzeń miąższ i blaszki, ta zmiana barwy zachodzi też z wiekiem, szczególnie jest to widoczne w podstawie trzonu i w miąższu wokół kanałów wygryzionych przez larwy owadów.