Russula atropurpurea (gołąbek ciemnopurpurowy)

owocnik

Kapelusz żywo ciemnoczerwony, krwisty, karmazynowy, purpurowoczerwony, w centrum może być ciemniejszy do czerwonoczarnego, w miejscach wypłukanych plamisty żółtawoszary, szarolila; formy ciemnoróżowe, czerwonofioletowe, brudnolila, szaro-oliwkowo-brązowawe; duży, 40-100(120) mm średnicy, dość masywny, początkowo półkulisty, potem rozpostarty, z wiekiem wklęsły, szeroko lejkowaty, nieregularnie pofałdowany; brzeg tępawy, falisty, na starość nieco karbowany; skórka gładka, w czasie wilgotnej pogody lepkawa, błyszcząca; silnie zrośnięta z miąższem, z trudem daje się oderwać na brzegu lub jedynie do połowy promienia kapelusza.

space

Trzon masywny, 30-80(100) × 15-30 mm, równogruby; powierzchnia biała, z wiekiem jasno brudnożółtawa, rzadko miejscami nabiegła różowo, u podstawy czasem z rdzawymi plamami, gładka, u szczytu nieco żeberkowana; wnętrze początkowo pełne i zwarte, z wiekiem kruchy o watowatym wnętrzu.

space

Z FeSO₄ pomarańczowo-różowy. Z gwajakiem reakcja pozytywna, szybka lub wolna. Z fenolem różowo-brązowawa.

zarodniki

Barwa wysypu zarodników czysto biała. Zarodniki szeroko elipsoidalne, dość grubo brodawkowate, z delikatną siateczką, niepełną, łysinka słabo amyloidalna, 7.2-9 × 5.7-7.2 µm. Podstawki 30-50 × 4-9 µm.

cystydy

Cystydy liczne, wrzecionowate, z krótkim kończykiem, błękitniejące w sulfowanilinie, 70-100(120) × 7-13 µm.

skórka kapelusza

W skórce kapelusza dermatocystydy, wydłużone, bez lub 1-2 członowe, 50-80 µm długości, 6-9 µm średnicy, bez inkrustacji. Zakończenia komórek skórki kapelusza rozgałęzione, (3)4-6 µm średnicy.

występowanie

Jest w czekliście. ^[105]

Dość częsty. Owocniki wyrastają od lata do jesieni. Gatunek o szerokim spektrum ekologicznym. Występuje w lasach liściastych i iglastych. Forma typowa znajdowana jest w miejscach suchych w lasach sosnowych z domieszką dębów.

jadalne czy trujące? 🟢

ważne! dla grzybiarzy

Jadalny.[105]

wybrane okazy · selected collections ⇈

00 07 30 - 15
leg. Marek Snowarski
/Dolny Śląsk, lasy milickie/

01 10 02 - 10
leg. Marek Snowarski
/Dolny Śląsk, dolina Odry/

01 10 06 - 5
leg. Marek Snowarski
/okolice Wrocławia/

nomenklatura, etymologia ℹ️ ⇈

poznanie znaczenia i pochodzenia nazwy ułatwia jej zapamiętanie

Russula atropurpurea (Krombh.) Britzelm. • Russula krombholzii Shaffer · Russula undulata Velen. · Russula rubra var. sapida Cooke · Russula depallens var. atropurpurea (Krombh.) Melzer et Zvára • (pl) gołąbek ciemnopurpurowy

ruber, -bra, -brum (lat., adj.) — czystoczerwony - czysty i nasycony czerwony z odcieniem między karminową a cynobrową czerwienią; jak kwiaty miłka letniego (Adonis aestivalis)

literatura · references

specyfikacja literatury jest widoczna na szerszym ekranie 🛈

publikacje w bazie Projektu Bibliografii Grzybów Wielkoowocnikowych Polski (z adnotowanym wykazem taksonów):
Flisińska (2000)^[1448]Flisińska (2000) Studies on the macromycetes of the Janów Forests Landscape Park (SE Poland).^[1448] (as: Russula atropurpurea), Flisińska (2004)^[1452]Flisińska (2004) Grzyby Lubelszczyzny. Wielkoowocnikowe podstawczaki (Basidiomycetes). 2. Lubelskie Towarzystwo Naukowe^[1452] (as: Russula atropurpurea), Friedrich (2020)^[1466]Friedrich (2020) Grzyby wielkoowocnikowe Ogrodu Dendrologicznego w Przelewicach. Arboretum Przelewice, Wyd. Poligraf. ^[1466] (as: R. atropurpurea), Gierczyk et al. (2017)^[1508]Gierczyk et al. (2017) XXII Wystawa Grzybów Puszczy Białowieskiej. Materiały do poznania mykobioty Puszczy Białowieskiej.^[1508], Gierczyk et al. (2018)^[1501]Gierczyk et al. (2018) Contribution to the knowledge of mycobiota of the Western Sudety Mountains and Western Sudety Foothills (SW Poland). Part 1.^[1501], Halama (2015)^[1546]Halama (2015) Grzyby makroskopijne (macromycetes).^[1546], Jóźwiak i Wrzosek 2007/2008 (2007/2008)^[1615]Jóźwiak i Wrzosek 2007/2008 (2007/2008) Grzyby wielkoowocnikowe zespołu przyrodniczo-krajobrazowego ?Leśny Park Miejski w Mieście-Ogrodzie Podkowie Leśnej?. Biuletyn Ligi Ochrony Przyrody Oddziału w Podkowie Leśnej 3: 27-40^[1615] (as: R. atropurpurea), Karasiński et al. (2015)^[1643]Karasiński et al. (2015) Grzyby wielkoowocnikowe Kampinoskiego Parku Narodowego.^[1643], Kryza i Puciata (2009)^[1726]Kryza i Puciata (2009) Grzyby (Fungi) i śluzowce (Myxomycetes) rezerwatu przyrody ? Kuźnik ?. W: Owsianny P.M. (red.). Rynna Jezior Kuźnickich i rezerwat przyrody Kuźnik - bioróżnorodność, funkcjonowanie, ochrona i edukacja. Muzeum Stanisława Staszica Piła. 77-93^[1726], Kujawa et al. (2023)^[3757]Kujawa et al. (2023) Wystawy grzybów w Białowieskim Parku Narodowym 1993-2023.^[3757], Lisiewska (2000)^[1838]Lisiewska (2000) Udział bioekologicznych grup macromycetes w zbiorowiskach acidofilnych dąbrów na Płycie Krotoszyńskiej w południowej Wielkopolsce.^[1838] (as: R. atropurpurea), Lisiewska (2004)^[1839]Lisiewska (2004) Zmiany w składzie gatunkowym i ilościowości macromycetes Arboretum Kórnickiego po 25 latach.^[1839] (as: Russula atropurpurea), Lisiewska & Galas-Świdurska (2005)^[1843]Lisiewska & Galas-Świdurska (2005) Podstawczaki (Basidiomycetes) Ogrodu Dendrologicznego Akademii Rolniczej w Poznaniu.^[1843] (as: Russula atropurpurea), Lisiewska & Malinger (2001)^[1846]Lisiewska & Malinger (2001) Macromycetes w różnych postaciach grądu środkowoeuropejskiego na terenie uroczyska Marcelin w Poznaniu.^[1846] (as: R. atropurpurea), Lisiewska & Reszel (2000)^[1848]Lisiewska & Reszel (2000) Macromycetes na tle zróżnicowania acidofilnych dąbrów środkowej części uroczyska Teresiny (nadleśnictwo Krotoszyn).^[1848] (as: Russula atropurpurea), Ławrynowicz (2001)^[1860]Ławrynowicz (2001) Macromycetes of oak forests in the Jurassic Landscape Park (Częstochowa Upland) - monitoring studies.^[1860] (as: R. atropurpurea), Ławrynowicz & Stasińska (2000)^[1871]Ławrynowicz & Stasińska (2000) Macromycetes of the Stellario-Carpinetum in the Iński Landscape Park (NW Poland) - monitoring studies.^[1871] (as: R. atropurpurea), Łuszczyński (2007)^[1896]Łuszczyński (2007) Diversity of Basidiomycetes in various ecosystems of the Góry Świętokrzyskie Mts.^[1896], Łuszczyński (2008)^[1898]Łuszczyński (2008) Basidiomycetes of the Góry Świętokrzyskie Mts. A checklist.^[1898], Pietras et al. (2016)^[2079]Pietras et al. (2016) Grzyby wielkoowocnikowe.^[2079] (as: R. atropurpurea), Stasińska & Sotek (2016)^[2255]Stasińska & Sotek (2016) New data to the knowledge of macrofungi of Wolin National Park.^[2255] (as: R. atropurpurea), Szkodzik (2005)^[2371]Szkodzik (2005) Macromycetes in communities of Abies alba on its range border in Central Poland.^[2371] (Russula krombholzii), Ślusarczyk (2019)^[2393]Ślusarczyk (2019) Grzyby wielkoowocnikowe Gryżyńskiego Parku Krajobrazowego.^[2393]